Debata z udziałem panelistów zostanie poprzedzona prezentacją projektu badawczego pt. „Potencjał absorbcji uchodźców przez wiejskie i małomiasteczkowe społeczności lokalne”. Projekt realizowany był przez Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk (IRWiR PAN) ze środków Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej. W odróżnieniu od powszechnie realizowanych badań, które skoncentrowane są na metropoliach, te przedstawiają perspektywę małych miast, które również włączyły się w proces absorpcji uchodźców.

Ponieważ zakres badań był bardzo szeroki debata kontentować się będzie tylko wokół najważniejszych spraw, które w sposób istotny determinują funkcjonowanie mniejszych gminy. Są nimi:

1. Demografia – wieloletnie badania IRWiR PAN i Fundacji EFRWP, realizowane w ramach Monitoringu Rozwoju Obszarów Wiejskich wskazują, że kluczowy problemem przed którym stoją polskie gminy pozametropolitanych obszarów funkcjonalnych, dotyczy depopulacji i pogarszania się struktury demograficznej tych wspólnot: czy zatem napływ uchodźców może poprawić sytuację demograficzną tych gmin w dłuższej perspektywie czasu?; jaka polityka i na jakim szczeblu była szczególnie wrażliwa na te zasoby w sytuacji braku polityki migracyjnej państwa?
2. Edukacja – wraz z napływem uchodźców polskie szkoły przyjęły dzieci i młodzież z ogarniętej wojną Ukrainy: czy niedoinwestowana i systematycznie „reformowana” polska szkoła poradziła sobie z nowym wyzwaniem? Jak przebiegała adaptacja nowych uczniów w polskich szkołach? Jaka jest perspektywa funkcjonowania szkoły w małych miejscowościach w sytuacji pozostania uchodźców w Polsce?
3. Rynek pracy – niedobór rąk do pracy w niektórych obszarach gospodarki narodowej w Polsce sprawił, że wojna w Ukrainie oraz napływ uchodźców z tego kraju mógł potencjalnie poprawić tę sytuację: czy przybywający do Polski uchodźcy podejmowali zatrudnienie w małych miastach? Czy nastąpiło dostosowanie się rynku pracy do nowej sytuacji i jakie rekomendacje wynikają z obserwacji nie tylko dobrych praktyk?
4. Lokalna polityka – w pomoc uchodźcom aktywnie włączyły się lokalne władze samorządowe. Często była to pomoc wychodząca poza ustawowe obowiązki. Czy wspieranie uchodźców przez władze lokalne przy narastających antyukraińskich nastrojach  mogą wpłynąć na wynik wyborów samorządowych? Czy „uchodźcy” mogą być częścią kampanii wyborczej w lokalnych elekcjach?