Rekomendacje z obszaru

ZARZĄDZANIA RYZYKIEM ZMIAN KLIMATYCZNYCH

Wprowadzenie

Miasta są najbardziej narażone ma skutki zmian klimatu. Gwałtowne zjawiska pogodowe, jak np. opady nawalne, stają się  dla nich wielkim wyzwaniem, zwłaszcza, że dotychczasowa często chaotyczna gospodarka przestrzenna doprowadziła w wielu miastach do nadmiernego uszczelnienia przestrzeni, zabudowy terenów zagrożonych powodzią i podtopieniami. Chociaż średnie wartości opadów deszczy w Polsce nie zmieniają się znacząco, to ich intensywność jest większa, częściej występują deszcze gwałtowne i nawalne. Stąd dotychczasowe podejście do projektowania infrastruktury oraz norm dotyczących jej projektowania wymaga modyfikacji. Dotyczy to np. szczegółowych danych odnośnie opadów   wykorzystywanych do dokonywania obliczeń projektowych.

Nowoczesne technologie stwarzają możliwości precyzyjnego prognozowania opadów z kilkugodzinnym wyprzedzeniem, przygotowanie infrastruktury na przyjęcie zwiększonych opadów oraz ostrzeżenie mieszkańców, którzy mogą się przygotować na nadchodzące zagrożenie. Jednak takie systemy są zaadaptowane w niewielu miastach w Polsce, choć można zauważyć, że w ostatnim czasie nawet mniejsze miasta dostrzegają korzyści z wdrożenia tych zaawansowanych technologii. Z pewnością istnieje problem z argumentowaniem konieczności wprowadzania takich nowych technologii, gdyż prawdopodobieństwo ziszczenia się ryzyka deszczy nawalnych jest trudne do oszacowania.

Miasta nie są w stanie samodzielnie udźwignąć całości inwestycji związanych z ich dostosowaniem do zmian klimatu. Choć podejmowane są ważne działania, w tym inwestycyjne, to jednak skala intensywności zjawisk pogodowych może być zaskakująca i prowadzić do znaczących start i uniedogodnień dla mieszkańców. Wizerunek samorządu zawsze znacząco traci w przypadku takich zdarzeń jak podtopienia, nawet jeżeli podjęte zostały wszelkie możliwe działania. Mieszkańcom trudno jest przyjąć i zaakceptować, że w ciągu krótkiego czasu spadł miesięczny (lub większy) opad i wszelkie straty spisują na karb niewydolności samorządów. W związku z tym podkreślić należy z jednej strony konieczność dalszych zintegrowanych inwestycji wspieranych z zewnętrznych źródeł finansowania, a z drugiej konieczność edukowania społeczeństwa. Trzeba podjąć działania, aby wzmocnić współudział społeczeństwa w procesie podejmowania decyzji w zakresie adaptacji do zmian klimatu co powinno prowadzić do współodpowiedzialności za dobrze funkcjonujące, odporne i wrażliwe na wodę miasto (resilience city & water sensitive city). Działania samorządów muszą być oceniane nie tylko na podstawie wskaźników finansowych, ale również tych związanych z wykorzystaniem zasobów, w tym wody i energii.

Należy również zwrócić uwagę na dwie istotne kwestie. Mianowicie, wytyczne dla inwestycji odpornych na zmiany klimatu oraz większe zaangażowanie przez instytucje sektora finansowego, poprzez uwzględnianie ryzyka ekologicznego w prowadzonej działalności. Kredytodawcy powinni w większym stopniu zwracać uwagę na zabezpieczenie inwestycji przed np. negatywnymi skutkami gwałtownych zdarzeń atmosferycznych co jest w ich interesie, gdyż zabezpiecza spłatę zaciągniętego zobowiązania. Dla ubezpieczycieli z kolei jest ważne, w którym momencie zaczyna się ich odpowiedzialność za powstałe szkody. Aby to umożliwić konieczne są zmodyfikowane standardy dla inwestycji oraz większe uwzględnianie ryzyka klimatycznego w ocenach oddziaływania na środowisko. Jednocześnie pamiętać należy, że osiągnięcie odporności[1] na skutki zmian klimatu musi być prowadzone z uwzględnieniem zasad sprawiedliwości i solidarności społecznej. Przeprowadzone w ostatnim czasie analizy pokazują, że ryzyko ekologiczne jest w niewielkim stopniu objęte ubezpieczeniami. W skali UE jest to ok. 30%, ale w Polsce to zaledwie 7%[2]. To pokazuje, jak wielkie wyzwanie stoi przed sektorem ubezpieczeniowym. Przejmowanie ryzyka i jego reasekuracja będzie wymagała sprawnych mechanizmów jego oceny.

Inwestycje w działania adaptacyjne są konieczne, jednak pojawia się pytanie o ich skale i zakres. Przeprowadzenie pełnego rachunku ekonomicznego dla inwestycji odpornych na zmiany klimatu jest nowym wyzwaniem. Z jednej strony mamy wysoki poziom niepewności, z drugiej presję społeczeństwa na zapewnienie poczucia bezpieczeństwa. Gdzie należy postawić próg inwestowania i stwierdzić, że zabezpieczenie na wypadek wyższego poziomu ryzyka jest już nieuzasadnione i musimy – jako społeczeństwo – pewien poziom ryzyka zaakceptować? Niepewność, długi okres życia większości proklimatycznych inwestycji, a nawet zdolność do samoodtwarzania zdolności absorpcyjnych to wyzwania dziś  słabo odzwierciedlane w rachunku efektywności inwestycji.

Ważnym elementem systemu adaptacji do zmian klimatu są instrument ekonomiczne, w tym opłaty. W Polsce dużo dyskusji wywołało wprowadzenie opłaty od utraty retencji oraz systematyczne wprowadzanie opłat za odprowadzanie wód opadowych do kanalizacji deszczowej (na skutek wyłączenia wód opadowych i roztopowych z kategorii ścieków, a tym samym wyłączenia z taryf). Działanie opłat za utracona retencję jest nieskuteczne, głownie z powodu małej grupy podmiotów je płacących, a także takie zaprojektowanie stawek, że ich funkcja bodźcująca jest ograniczona. Konieczna jest zmiana charakteru tych opłat. Powinny być powszechne, a ich główna funkcją powinna być motywacja do podejmowania działań związanych z  właściwym zagospodarowani wód opadowych i roztopowych.  Ich wdrażanie powinno być stopniowe z rosnąca w czasie stawką i ulgami, a nawet zniesieniem opłaty w przypadku zagospodarowania wód opadowych. Takie rozwiązanie z jednej strony daje czas obywatelom i podmiotom gospodarczym na dostosowanie się do nowych wymagań,  a z drugiej wzmacnia funkcję bodźcującą tego instrumentu ekonomicznego. Poprawy wymaga jednoznaczne określenie podstawy prawnej dla pobierania opłat za odprowadzanie wód do kanalizacji deszczowej.

Rekomendacje

1. Opracowanie metodyki progów podatności miast na zmiany klimatycznych.

Obecnie metodyka planów adaptacji miast do zmian klimatycznych nie określa progów podatność, przy którym miasto jest niezdolne do poradzenia sobie z negatywnymi skutkami zmian klimatu lub wykorzystania szans związanych z tymi zmianami. Podatność jest złożoną funkcją rodzaju, natężenia, skali i szybkości zmian, na które narażone jest miasto. Z tego powodu oraz z uwagi na wrażliwości i potencjał adaptacyjny miasta, opracowanie progów, dla których miasto nie jest wstanie poradzić sobie społecznie, finansowo i organizacyjnie, w celu osiągnięcia bezpieczeństwa mieszkańców jest wysoce pożądane.

2. Rozpowszechnienie podręcznika określającego metodykę oceny efektywności inwestycji w zarządzaniu ryzykiem zmian klimatu.

Opracowanie metodyki oceny efektywności inwestycji obejmującego wycenę pieniężną wszystkich istotnych efektów inwestycji – bezpośrednich i pośrednich – ekonomicznych, ekologicznych oraz społecznych kosztów i korzyści wynikających z realizacji projektu i porównaniu ich z nakładami inwestycyjnymi i kosztami późniejszej eksploatacji. Kompleksowa ocena zwymiarowania parametrów obecnie trudnych do określenia (życie i zdrowie ludzkie, korzyści pośrednie, koszty środowiskowe) przyczyni się do optymalizacji decyzji działań związanych z adaptacją do zmian klimatu. Dla miast najlepszym narzędziem byłoby opracowanie i rozpowszechnienie podręcznika analizy kosztów i korzyści w podejmowaniu takich decyzji.

Obszary konieczne przy podejmowaniu inwestycji w zakresie zarządzania ryzykiem:

• Dywersyfikacja ryzyka
• Dywersyfikacja inwestycji
• Dywersyfikacja odpowiedzialności

Dywersyfikacja ryzyka rozumiana jest jako większe zaangażowanie sektora finansowego (w tym bankowego i ubezpieczeniowego) w przejmowanie i reasekurowanie ryzyka klimatycznego. Aby jednak mogło do tego dojść  konieczne jest  wprowadzenie wytycznych dotyczących oceny inwestycji  odpornych na zmiany klimatu oraz ocen oddziaływania na środowisko w kierunku uwzględniania ryzyka klimatycznego.

Dywersyfikacja inwestycji jest rozumiana jako poszerzenie niezbędnych i uzasadnionych ekonomicznie inwestycji w szarą infrastrukturę o inwestycje w błękitno-zieloną infrastrukturę zwłaszcza w skali mini i micro. Będzie to prowadziło do mniejszego obciążenia szarej infrastruktury zarówno w czasie wystąpienia zjawisk typowych jak i ekstremalnych. Skala i zakres inwestycji musi być oceniany w oparciu o  ryzyko. Należy wyznaczyć poziom akceptowalnego społecznie ryzyka i projektować działania inwestycyjne z uwzględnieniem efektywności ekonomicznej, skuteczności ekologicznej i akceptowalności społecznej. Nie ma możliwości, aby przygotować infrastrukturę na każde warunki ekstremalne i takie działania są nieuzasadnione ekonomicznie. Należy kłaść nacisk na działania zmierzające do podniesienia odporności miast na  skutki zmian klimatu, odporności rozumianej jako zdolności do szybkiego powracania do stanu typowego po wystąpieniu zjawiska ekstremalnego. Pełna znajomość kosztów pośrednich i bezpośrednich w podejmowaniu i braku podejmowaniu decyzji w procesie adaptacji do zmian klimatycznych przyspieszy proces akceptacji społecznej do wymuszenia zmian. Określenie kosztów i korzyści w rozbiciu na poszczególne sektory gospodarki i społeczeństwa powinno być pierwszym krokiem do rozpoczęcia procesu dywersyfikacji współodpowiedzialności finansowej w bezpieczeństwie zmieniającego się ryzyka związanego ze zmianami klimatu.

Dywersyfikację odpowiedzialności należy rozumieć jako podejmowanie działań mających na celu  zaangażowanie jak największej liczby interesariuszy, mieszkańców, podmiotów gospodarczych, sektora pozarządowego i administracji w realizowanie wspólnego celu jakim jest przygotowanie miasta na skutki  zmian klimatu. Konieczna jest współodpowiedzialność wszystkich zaangażowanych stron. Ogromne znaczenie ma budowanie świadomości, że  wszystkie działania, również te mikro i indywidualne mają ogromne znaczenie. W związku z tym należy wykorzystać narzędzia do budowania zbiorowej (wspólnotowej) odpowiedzialności np. poprzez systemy do gromadzenia danych o mikroretencji, publikowania tych informacji i wskazywania, że dzięki podejmowanym działaniom zbiorowym chronimy miasto przed  negatywnymi skutkami zmian klimatu.

3. Stworzenie systemów wspierających podejmowania decyzji

Obecny brak dostępu do danych (finansowych, prognoz klimatycznych oraz ich korelacji)  uniemożliwia pełną ocenę w procesie podejmowania decyzji adaptacyjnych. Rozbudowanie procesu agregacji historycznych i nowych danych przyczyni się do tworzenia systemów bezpieczeństwa zagrożeń, a tym samym da możliwość poszukiwania najbardziej efektywnych rozwiązań w adaptacji do zmian klimatu.

[1] Odporność jest definiowana jako zdolność do szybkiego powracania do właściwego, normalnego funkcjonowania po wystąpieniu zjawiska ekstremalnego, a nie – jak jest błędnie rozumiana – jako brak negatywnych skutków tego zjawiska.

[2] KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Budując Europę odporną na zmianę klimatu – nowa Strategia w zakresie przystosowania do zmiany klimatu COM/2021/82 final, b.d., COM/2021/82 final, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=COM%3A2021%3A82%3AFIN.

Rekomendacje z obszaru

Jak chronić nasze dane? Cyberbezpieczeństwo w gminach

 WPROWADZENIE

Z punktu widzenia dużych miast kwestie cyberbezpieczeństwa stają się palące o czym świadczy stały wzrost ataków i coraz większy poziom ich zaawansowania.

Duże miasta stoją w nierównej walce o zasoby kadrowe z sektorem prywatnym. Mimo, iż w tych miastach usytuowane są ośrodki naukowe i edukacyjne kształcące specjalistów w zakresie cyberbezpieczeństewa, to jednocześnie w tych samych miastach siedziby posiadają średnie i duże przedsiębiorstwa, które także zainteresowane są pozyskaniem tej klasy specjalistów. Jest to sytuacja trudna, gdyż potrzeby z zakresu zapewnienia cyberbezpieczeństwa są bardzo duże.

Wynika to z dużej liczby wykorzystywanych przez miasta systemów teleinformatycznych i aplikacji ale także, ze skali działalności największych miast Polsce – przykładowo tylko w Lublinie istnieje 158 miejskich placówek oświatowych, a w nich 43 tys. uczniów i blisko 6,5 tys. nauczycieli. A jest to tylko wycinek większej całości organizacyjnej.  Mimo że budowa systemu cyberbezpieczeństwa na poziomie krajowym postępuje, to jednak postęp ten jest wolniejszy niż aktualnie występujące potrzeby.

W tych okolicznościach miasta podejmują samodzielne inicjatywy w celu zwiększenia cyberbezpieczeństwa własnych instytucji nie rezygnując jednocześnie ze współpracy z administracją rządową. Miasta poszukują formuł współpracy ww. zakresie w mniej lub bardziej zinstytucjonalizowany sposób. Wymiana doświadczeń, w szczególności z zakresu aspektów technicznych i organizacyjnych miejskich systemów cyberbezpieczeństwa jest bardzo ważnym elementem wzmacniania ochrony cyberprzestrzeni.

 REKOMENDACJE

1. Odpowiednie współdziałanie samorządów i administracji centralnej w budowie narzędzi cyfrowych, wykorzystywanych do obsługi procesów realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego jest kluczowe dla cyberbezpieczeństwa samorządów. Im więcej rozwiązań tworzonych z myślą o wspólnym użytkowaniu, zabezpieczonych i utrzymywanych centralnie a jednocześnie nie ingerujących w kompetencje samorządów, tym większa szansa na poprawę bezpieczeństwa i komfortu obsługi obywateli oraz pracy urzędników. Przykładem takiej inicjatywy może być stworzony na wzór pl portal samorząd.gov.pl oferujący zunifikowany, bezpłatny mechanizm tworzenia witryn poszczególnych JST. W przypadku współpracy na linii administracja samorządowa – administracja rządowa potrzebna jest zintensyfikowana wymiana informacji w zakresie potrzeb, np. w ramach Zespołu Społeczeństwa Informacyjnego Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu. Taka wymiana pomoże na bieżąco ustalać kierunki działań (strategicznych jak i taktycznych) w zakresie wspólnego reagowania na pojawiające się zagrożenia. Należy również zapewnić środki centralne na wsparcie działań samorządu w obszarze bezpieczeństwa w sferze cyfrowej.
2. Cyberbezpieczeństwo w administracji z uwagi na wysokie koszty systemów i profesjonalne kadry potrzebne do wdrożenia i utrzymania ma wyłącznie szanse powodzenia, jeżeli jest centralizowane w średniej skali (np. miasta, powiatu, grupy agend itp.). Wspólne podejście do bezpieczeństwa powinno przejawiać się także podejmowaniem wspólnych inicjatyw przez grupy JST (najlepiej pod “kierownictwem” większych ośrodków). Z całą pewnością jedną z takich inicjatyw powinny być SOC wspólne dla grupy samorządów. Dla przykładu, w urzędzie miasta Poznania struktury odpowiedzialne za cyberbezpieczeństwo osadzone są w jednym wydziale razem z osobami odpowiedzialnymi za ochronę danych osobowych. Takie połączenie jest logiczne i wzajemnie się uzupełniające.
3. Bezsprzecznie należy namawiać samorządy do wykorzystywania rozwiązań oferowanych przez dostawców w chmurze. W pierwszej kolejności w ramach rządowej platformy Zabezpieczania Usług Chmurowych (ZUCH). Poza podniesieniem poziomu bezpieczeństwa usługi chmurowe to także lepsze dopasowanie narzędzi do potrzeb poszczególnych JST.
4. Kluczowym elementem jest podnoszenie kompetencji. Zarówno w  zakresie cyber higieny użytkowników jak i dbanie o rozwój umiejętności specjalistów zajmujących się tworzeniem, utrzymywaniem i bezpieczeństwem systemów dla JST. Istotne jest także podejmowanie działań promujących rozwiązania cyfrowe wśród użytkowników, tj. mieszkańców. Pozwoli to na szybsze przeniesienie szeregu procesów do sieci (i tym samym na uzyskanie oszczędności w ich realizacji) oraz uzyskanie akceptacji dla wydatków na ten cel. Rządowe ośrodki odpowiedzialne za ochronę cyberprzestrzeni powinny organizować dedykowane szkolenia skierowane do administratorów lokalnych systemów teleinformatycznych. Osoby te powinny być wspierane stałym programem szkoleń, pozwalającym im utrzymać aktualną wiedzę o najbardziej aktualnych zagrożeniach, podatnościach i technikach obrony.
5. Standaryzować rozwiązania w miastach, w duchu konwergencji, w celu zapewnienia możliwie najlepszych i bezpiecznych e-usług dla mieszkańców oraz cyberbezpieczeństwa procesów w urzędach miast/gmin. Dobrą zapowiedzią jest tworzenie SOC dla samorządów, ale także inne dobre praktyki wymagają implementacji. Czas transformacji cyfrowej miast, rozwijanie idei Smart City zawsze musi wiązać się z troską o Safe City. Tylko spójne podejście, wymiana informacji pomiędzy zarządami miast, inwestycje w sprawdzone technologie mogą optymalizować koszty czy ograniczyć błędy wdrożeniowe.
6. Niezwykle ważne w kontekście cyberbezpieczeństwa jest audytowanie sfery bezpieczeństwa (w zakresie bezpieczeństwa fizycznego: kontrola dostępu, systemy sygnalizacji napadu i włamania, CCTV, zabezpieczenia mechaniczne i budowlane, nadzór nad procesami kontaktu z klientem, systemy sygnalizacji pożarowej, procedury, poziom przygotowania pracowników etc.) w urzędach, w tym w zakresie cyberbezpieczeństwa, które wiąże się także z fizycznymi elementami ochrony obiektu. Kluczowe jest wdrażanie rekomendacji poaudytowych. Takie podejście pozwala minimalizować zagrożenie i daje kierownikowi jednostki obiektu obraz przygotowania urzędu na sytuacje kryzysowe.
7. Należy poszukiwać odważnych, nowoczesnych i efektywnych rozwiązań dla miast m.in. wśród krajowych dostawców, start-upów i ośrodków badawczych, np. znana idea inkubatorów przedsiębiorczości powinna posłużyć tworzeniu warunków (konkursy, wsparcie organizacyjne, badawcze na poziomie miast) do budowania rozwiązań służących poprawie cyberodporności. Wsparcie w takim zakresie oferowane m.in. młodym, miejscowym twórcom technologicznym/komputerowym może mieć wielki potencjał i owocować poprawą jakości usług dla mieszkańców.
8. Cyberprzestępstwa. Część przestępstw ma związek ze sferą cyfrową – przestępcy zostawiają ślady cyfrowe. Szkolenie zawodowe i powszechne doskonalenie policjantów w tym zakresie staje się wymogiem, tak aby w każdej komendzie powiatowej byli specjaliści także od cyberprzestępczości i aby pokrzywdzeni mieli realną szansę na uzyskanie wsparcia tj. wyjaśnienia sprawy, ustalenia sprawców, odzyskania ukradzionych środków lub minimalizacji strat powstałych w wyniku wrogich działań w sieci.
9. Mieszkańcy w sieci. We współpracy z ekspertami, np. z Microsoft, budować rozwiązania, które miasto może wprost oferować mieszkańcom w celu poprawy ich bezpieczeństwa w sieci. Dobrym przykładem takiej darmowej, dobrej oferty jest aplikacja przygotowana dla nowojorczyków – NYC Secure: https://secure.nyc/

REKOMENDACJE z obszaru

OSIĄGANIA NEUTRALNOŚCI KLIMATYCZNEJ W MIASTACH

Wprowadzenie

Ostatni raport IPCC jest alarmujący i nie pozostawia złudzeń co do skutków wynikających ze zmian klimatu oraz konieczności podjęcia natychmiastowych, zdecydowanych działań w celu redukcji emisji gazów cieplarnianych. Jednak najnowsze dane ONZ dotyczące łącznych zobowiązań krajowych w zakresie redukcji emisji pokazują, że można oczekiwać wzrostu, a nie spadku globalnych emisji o 16% do 2030 roku. Istnieje pilna potrzeba radykalnego przyspieszenia ambicji w zakresie redukcji emisji. Miasta mają ogromną i szczególną rolę do odegrania jako liderzy zmian.

Od lat indywidualnie i zbiorowo angażują się w walkę ze zmianami klimatu i ograniczanie emisji, a teraz mają okazję publicznie zobowiązać się do neutralności węglowej do 2050 i do zmniejszenia o połowę swoich emisji do 2030 w ramach kampanii “Cities Race to Zero”. Już ponad 800 miast z całego świata dołączyło do tej kampanii, w tym 8 miast z Polski.

Udział w “Wyścigu Miast do zera” to możliwość zademonstrowania, że miasto podejmuje te ważne działania, że odpowiada na wezwanie historii i pokazuje, że jest liderem w tym globalnym ruchu. Uczestnictwo w kampanii daje również dostęp do wielu zasobów i sieci najbardziej znaczących organizacji zajmujących się sprawami rozwoju miast i zmianami klimatycznymi, takich jak C40, ICLEI oraz pozwala kreować swój wizerunek w światowych mediach, co miało miejsce np. podczas COP26 w Glasgow.

Rekomendacje

1. Miasta mogą i powinny wyznaczać kierunki w polityce klimatycznej i pełnić rolę liderów, a uczestnictwo w globalnej inicjatywie Race to Zero z jednej strony akcentuje łączność z innymi miastami na świecie we wspólnej walce z czasem, a z drugiej uwiarygadnia działania miasta i daje jasny sygnał mieszkańcom i biznesowi, że nie jest to żadna przejściowa inicjatywa, ale właściwy i konieczny kierunek rozwoju. Wałbrzych, który właśnie przystąpił do inicjatywy Race to Zero, widzi ją nie jako wyścig pomiędzy miastami, ale raczej wyścig z czasem i podkreśla, że mieszkańcy potrzebują, aby ktoś głośno powiedział o celu. Tego rodzaju leadershipu potrzeba pośród burmistrzów, wójtów, prezydentów, liderów lokalnych organizacji, oraz sektora pozarządowego. Podkreśla też znaczenie współpracy między miastami i wymiany wiedzy na ścieżce do obniżenia emisji.
2. Wyzwaniem jest zmiana modelu zarządzania i funkcjonowania miasta. Wiadomo, które sektory sprzyjają zwiększeniu bądź redukcji gazów cieplarnianych i innego rodzaju zanieczyszczeń. W mieście to zawsze będzie transport i zaopatrzenie w ciepło, gospodarka odpadami, pobór ciepła czy budynki. Wszystkie problemy związane z emisjami z poszczególnych sektorów muszą być rozwiązane w sposób, który wymaga zaangażowania bardzo wielu różnych interesariuszy i uwzględnienia wielu różnych potrzeb. W tej chwili miasta, które są na drodze do redukcji emisji powinny działać jako pewnego rodzaju broker i platforma do dyskusji z różnego rodzaju interesariuszami, takimi jak: włodarze miast, biznes, organizacje pozarządowe, globalne i europejskie organizacje filantropijne – niedoceniane i mało wykorzystywane w Polsce – jak European Climate Foundation, czy C40 – która starają się mobilizować różne zasoby by pomagać miastom.
3. Współpraca z biznesem. Za emisje miejskie odpowiadają nie tylko samorządy, ale też firmy, dlatego tak ważna jest współpraca. Współpraca na linii VW-Veolia-samorząd w zakresie ciepła odpadowego w Poznaniu to przykład, który może zainspirować do szukania nowego rodzaju rozwiązań. Patrzenie na biznes w kontekście poszukania tego, co dla biznesu jest, być może odpadem, a jest sensu stricte energią, to taki element, który da się z pewnością wykorzystać w tkance miejskiej. Ważny jest dialog z fabrykami w miastach. Władze miasta są tym partnerem, który może taką współpracę z firmami moderować, a wręcz formułować pewne oczekiwania ( np. co do monitorowania i redukcji emisji).
4. Ważna jest strategia, oparta o wiarygodne dane, fakty i rzetelną informacja oraz priorytetyzacja, a więc również odpowiedni dobór obszarów, w których warto te interwencje podejmować, w których warto skupić wysiłki redukcyjne, ale też obszarów, w których działania można nieco przesunąć w czasie. Miasto nie jest w stanie zająć się nimi wszystkimi jednocześnie.
5. Potrzebna jest mapa drogowa zmian na poziomie krajowym, których należy dokonać by sprostać wyzwaniom klimatycznym. Bez takiej mapy wiele rzeczy jest odsuniętych w czasie, a samorządy muszą przecież działać teraz, bo to w mieście są problemy z powietrzem, ze smogiem, oczyszczalnią ścieków czy transportem. Obecnie miasta muszą się z nimi mierzyć nie mając tej ogólnopolskiej mapy drogowej. To jest zaproszenie do stworzenia mapy drogowej, również na poziomie lokalnym. Przedstawienie przez włodarzy miast mapy drogowej, pozwoli zainteresować firmy kwestiami klimatycznymi, i potencjalnie włączyć do dziania, gdy zobaczą, że myślą o podobnych inicjatywach. Połączenie biznesu i samorządu jest niezwykle ważne.
6. Finanse są wyzwaniem. Jeśli miasta mają przeprowadzić zmiany i zielone inwestycje, potrzebne są pieniądze. Wyzwaniem są nie tylko środki na inwestycje, ale też na utrzymanie tych inwestycji. Podczas debaty padł pomysł, aby środki z aukcji polskich praw do emisji, które rząd sprzedaje, mogły być dzielone na samorządy z przeznaczeniem na cele redukcji emisji i dochodzenia do neutralności węglowej.
7. Pytanie o ślad węglowy. Dla samorządów bardzo ważna byłaby możliwość zadawania pytań firmom o ich ślad węglowy oraz ich inwestycje ekologiczne. Takie uprawnienie pozwalałoby nam zmierzyć rzeczywistość, a potem się z nią zmierzyć i podjąć działania. Teraz można takie pytanie zadać, ale odpowiedź może nie nadejść.  Samorządy powinny mieć prawo, aby takie pytanie zadać z oczekiwaniem odpowiedzi i mieć narzędzie wpływu na strategie redukcyjne.

Czas na działanie jest teraz, potrzebujemy każdego miasta w Europie i na świecie, a w szczególności w Polsce, aby przyłączyć się do wyścigu o czystą, zieloną przyszłość.

Rekomendacje z obszaru

Samorządy aktywnie  dla lokalnych firm

WPROWADZENIE

W  tradycyjnym ujęciu  samorząd lokalny ma zapewniać dostęp do usług publicznych. Na obecnym poziomie rozwoju mieszkańcy gmin oczekują również zapewnienia warunków dla swojego osobistego  rozwoju, czyli nie tylko lepszych po dostępnej cenie usług, ale również lepszej pracy, czy możliwości działalności gospodarczej. Takie  potrzeby rozwoju umożliwiają firmy działające na terenie gminy, uczestnicząc w tworzeniu lokalnego ekosystemu gospodarczego. Lokalne małe i średnie przedsiębiorstwa są istotną wartością krajowej i regionalnej gospodarki. Generują prawie połowę PKB  i tworzą miejsca pracy dla prawie 70% zatrudnionych, ale mają o ok. 8 punktów procentowych mniejszy udział w krajowym PKB, w porównaniu ze średnią UE przy podobnym zatrudnieniu. Są też mniej produktywne i mniej inwestują niż ich odpowiednicy w UE. Poziom innowacyjności polskich małych i średnich przedsiębiorstw jest znacznie poniżej średniej UE. Wskazuje to na fundamentalną potrzebę zmiany działań wobec takich przedsiębiorstw, poprzez zidentyfikowanie i zastosowanie nowych impulsów dla ich rozwoju, zarówno na poziomie rządu, jak i w praktyce i możliwościach  funkcjonowania samorządów.

Przy zmieniającej się rzeczywistości ekonomicznej firmy oczekują stabilności i możliwości współdziałania w otaczającym je środowisku, klimatu zaufania z lokalnymi samorządami.  Wspólnota gminna  jako społeczność to jej mieszkańcy , a więc też  pracownicy i przedsiębiorcy oraz ich firmy. Mają ważny  wpływ na poziom lokalnego dochodu, ale  też na zapewnianie godnej pracy. Gmina systemowo dysponuje instrumentarium prawnym w zakresie gospodarki nieruchomościami, planowania przestrzennego czy rozwoju lokalnej infrastruktury, które są kluczowe dla prowadzenia aktywnej polityki na rzecz rozwoju przedsiębiorczości.  Gmina to również swoisty lokalny etos działania  realizowany przez jej władze i instytucje administracji tworzące klimat dla przyjaznej współpracy i budowy zaufania.

REKOMENDACJE

Lokalna aktywność gminy powinna być subsydiarnie wsparta przez działania samorządu województwa w zakresie transferu środków finansowych czy współpracy z regionalnymi instytucjami w formule wielopoziomowego zarządzania. Wówczas instrumenty wsparcia lokalnego budują  przewidywalny  i przyjazny klimat dla działania firm oraz wzajemne zaufanie. Osiągamy przez to  stabilność  społeczną, ale  także gotowość  ponoszenia przez firmy ryzyka innowacji, a więc  możliwości ich konkurencyjnego rozwoju.

Proponowana  praktyka współdziałania samorządów to zwiększenie i dostosowanie środków zarówno publicznych jak i prywatnych poprzez lokalne i regionalne instytucje finansowe dla finansowania rozwoju firm, klimat dla budowania trwałych powiązań przeciwdziałających ich rozdrobnieniu oraz wsparcie o charakterze mentoringu dla pokonania luki niedostatecznej wiedzy i umiejętności do prowadzenia biznesu poprzez system doradztwa i zapewnienia informacji. To także dostęp do zasobów infrastrukturalnych oparty na przewidywalnym systemie  planowania przestrzennego,  rozwoju infrastruktury i gospodarki  gmin oraz regionu.

Wspólnoty samorządowe budując swoisty ekosystem dla nowoczesnego rozwoju gospodarczego sprzyjającego rozwojowi firm i dobrobytowi mieszkańców, tworzą w ten sposób silną,  odporną i spójną lokalną wspólnotę – gminę współdziałającą w formule sieci z  funkcjonującymi na jej terenie firmami. Rekomendacje wypracowane podczas debaty i w projekcie Regiogmina wskazują na formy współpracy pomiędzy samorządami, a lokalną przedsiębiorczością przy współdziałaniu samorządu województwa. Można je pogrupować w trzech obszarach: praktyk działania,  rozwiązań instytucjonalnych oraz nowych regulacji prawnych.

Szczegółowe rekomendacje:

1. Upowszechnianie praktyk działania w ramach istniejących możliwości prawnych:
2. organizowanie na poziomie Gminy stanowiska do spraw lokalnego rozwoju gospodarczego
3. organizowanie na poziomie województwa departamentu do spraw programowania i monitorowania rozwoju gospodarczego województwa oraz koordynacji instytucji działających w województwie na rzecz rozwoju gospodarczego takich  jak spółki  i regionalne agencje rozwoju
4. przygotowywanie przez gminy przy współpracy z lokalnymi środowiskami gospodarczymi Planów Rozwoju Gospodarczego Gminy uwzględniającego rozwój lokalnych przedsiębiorstw
5. przygotowywanie na poziomie województwa planów rozwoju gospodarczego województwa skoordynowanych i zharmonizowanych z regionalnymi programami operacyjnymi
6. opracowywanie na poziomie Gminy planów rozwojowych min. studia uwarunkowań i plany miejscowe, założenia i plany zaopatrzenia w energię, plany rozwoju sieci drogowej, plany rozwoju sieci wodno-kanalizacyjnych we współpracy z lokalnymi przedsiębiorcami ich przedstawicielstwami wraz z konsultowaniem tych rozwiązań
7. konsultowanie z przedstawicielami przedsiębiorców propozycji projektów budżetów lokalnych tak aby mogły być uwzględnione w finalnym projekcie budżetu
8. Rozwiązania instytucjonalne w ramach istniejących regulacji prawnych:
9. tworzenie lokalnych organizacji gospodarczych dla instytucjonalizacji współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami, a lokalnym samorządem
10. tworzenie regionalnych obserwatoriów gospodarczych wypracowujących informacje o stanie i potrzebach gospodarki regionu dla przedsiębiorców, organizacji oraz samorządów wraz z uruchomieniem internetowych paneli badawczych dla identyfikacji potrzeb przedsiębiorstw MŚP
11. zorganizowanie systemu doradztwa gospodarczego uwzględniającego możliwość współpracy lokalnych organizacji gospodarczych wraz z agencjami rozwoju gospodarczego i IOB
12. wprowadzenie modelu planowania i zarządzania przez samorząd wraz z instytucjami na rzecz rozwoju gospodarczego w województwie w systemie wielopoziomowego zarządzania regionem
13. Nowe regulacje prawne:
14. uznanie jako celu publicznego budowy inkubatorów i hal targowych przez samorządy w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Za taki cel powinny być też uznane  inwestycje realizowane przez podmioty prywatne o ile inwestycja taka będzie wskazana przez uchwałę rady gminy
15. możliwość udziału gmin i innych JST  w spółkach komandytowo akcyjnych jako komandytariusz
16. możliwości stosowania  w formie przepisów prawa miejscowego przez samorządy województw wyłączeń  grupowych dla  poszczególnych branż, bez ich  notyfikowania jako  pomocy publicznej
17. wpisanie do zadań Gminy możliwości wsparcia dla lokalnego rynku pracy czyli lokalnych firm
18. uproszczenie  sporządzania planów miejscowych dla mikro stref aktywności gospodarczej wraz z prowadzeniem równolegle procedury komasacji i parcelacji terenu
19. wyodrębnieniu wojewódzkiej części Funduszu Pracy dla wsparcia MŚP w regionie
20. zmiana ustawy o dochodach JST dla wyodrębnienia samorządowej części  podatków wraz z możliwością ulgi dla przedsiębiorstw w PIT i CIT w częściach samorządowych tych podatków.