Kongres Local Terends to wydarzenie, które dedykowane jest administracji centralnej, samorządom ale też biznesowi (…) Są problemy, których samorządy nie są w stanie same rozwiązać (…) Będziemy skupiać się na takich tematach jak starzenie się społeczeństwa, infrastruktura (…) a także nad kwestiami zagrożeń związanych ze zmianami klimatu, ale także cybernetycznych.

W pierwotnym kształcie przedmiotem naszego zainteresowania były sprawy podstawowej infrastruktury komunalnej, usług publicznych. Te kwestie nadal są ważne, ale dziś zajmujemy się np. transformacją energetyczną, wyzwaniami związanymi z bezpieczeństwem (…) Każdy samorząd jest suwerenem, ale nie jest samotną wyspą, skazany jest na współpracę na każdym odcinku, na tworzenie sieci rozwojowych.

Wyasygnowaliśmy z budżetu unijnego jedną czwartą środków, które wspólnie wydajemy (…) daje to trwały efekt, trwały zrównoważony rozwój, a przecież nam samorządowcom o to przecież chodzi.

W programie tegorocznego Kongresu są zawarte wszystkie wyzwania z którymi się mierzymy. (…) Jest nimi walka z dezinformacją, odbudowanie zaufania do instytucji samorządowych, rządowych, Unii Europejskiej (…) Tylko synergia prowadzi do tego, że będziemy skuteczni.

Mamy już akty dywersji ze strony Federacji Rosyjskiej na terenie państw Unii Europejskiej (…) Możemy czerpać wiedzę od miast ukraińskich jak się bronić przed dezinformacją, jak zapewniać bezpieczeństwo naszym mieszkańcom.

Dziś widzimy, że samorząd odpowiada prawie za wszystko (…) Samorząd nie jest narzędziem do wdrażania polityki rządu, musi być partnerem (…) jesteście nie przedłużeniem (polityki rządu) ale partnerem.

Media społecznościowe są bardzo popularnym narzędziem. Sztuczna inteligencja pozwala przez nie szerzyć dezinformację także na poziomie samorządowym.

Samorząd musi zastanowić się nad tym, co jest najwyższą wartością. Jest nią zapewnienie usług kluczowych dla zdrowia i bezpieczeństwa obywateli. To woda, transport, szpital, bezpieczeństwo publiczne (…) W każdym z tych obszarów następują ataki, wiele zagrożeń związanych jest z wodociągami.

Obecnie poświęca się coraz więcej uwagi stwierdzeniu tego, że ktoś szykuje atak, czyli predykcji (…) Będziemy coraz bardziej potrzebowali wiedzieć co się dzieje i zdawać sobie sprawę z możliwości ataku. Dzięki wykorzystaniu potencjału sztucznej inteligencji będzie to coraz bardziej skomplikowane. Analiza predykcyjna to przyszłość.

W wielu strategiach rozwoju zakładana jest teraz policentryczność. Zakłada ona istnienie więcej niż jednego centrum. W przygotowywanej przez rząd strategii zdefiniowanych jest więcej niż 80 centrów w kraju.

Na Pomorzu jak w soczewce widać potrzebę policentryczności (…) Jest dziewięć miejskich obszarów funkcjonalnych, wokół których koncentrujemy rozwój. W obecnej perspektywie budżetowej Unii kierujemy na to więcej środków, żeby rozwój Pomorza był trwały i zrównoważony.

Jesteśmy krajem, w którym liczba ludności będzie spadała (…) w niektórych regionach do 2040 roku liczba ludności spadnie o kilkanaście procent. Jesteśmy krajem w porównaniu do OECD mało zamożnym, to znaczy, że mamy ograniczone możliwości dowolnego kierowania środków.

Dobrze, że Zintegrowane Inwestycje Terytorialne powstały, natomiast faktycznie było ich bardzo mało. Mieliśmy mniejszy wpływ na cele, czasami środki były odgórnie podzielone, były np. bardzo małe środki na termomodernizację (…) Dolny Śląsk wyróżnił się bardzo dynamicznym rozwojem transportu kolejowego.

W rządowej strategii chodzi o utrzymanie policentrycznego układu kraju oraz wzmocnienie ośrodków, które są źródłem rozwoju (…) Nie może być jednej miary dla wszystkich, konieczne jest przeanalizowanie, gdzie są silne strony (…) Nie ma jednej sytuacji właściwej dla wszystkich (…) nadchodzi czas wspólnego działania na wszystkich szczeblach władzy.

Z punktu widzenia budżetu państwa reforma była działaniem obciążającym. Natomiast przekierowanie środków do samorządów umożliwia rozwój na poziomie lokalnym, co przekłada się na wzrost PKB.

Ustawa o dochodach samorządów problemów finansowania oświaty nie rozwiązała (…) Samorządy powinny mieć możliwość rozliczeń między sobą, zwłaszcza jeśli uczniowie z jednych z nich wybierają szkoły w innych.

Ciepłownictwo jest być może najmniej docenianym obszarem transformacji energetycznej, a wymagającym największych inwestycji. Policzyłem, że przez 25 lat są to nakłady rzędu 300 mld zł, a być może nawet 450 mld zł. Pytanie jest kto ma to sfinansować?

W każdej gminie czynniki ryzyka są inne i stopień możliwości wystąpienia tego ryzyka też jest inny (…) ale chodzi o to, żeby gminy mogły zastanowić się, w jaki sposób ich inwestycje mogą wpłynąć na ograniczenie ryzyka.

Skala dostępnych środków i wyzwań w transformacji energetycznej pokazuje, że nie zrealizujemy jej bez udziału sektora prywatnego. Środki publiczne powinny stanowić gwarant, żeby sektor prywatny wszedł w pewne inwestycje służące transformacji.

Konieczne jest, żeby bilanse firm ciepłowniczych się broniły. Jeśli nie wiemy za ile za trzy czy pięć lat będą sprzedawały ciepło, nie będzie to bankowalne. Być może potrzebny jest fundusz krajowy, który zobaczy bilanse tych firm, do niektórych będzie mógł dokładać. Wtedy w pewnym sensie będzie to bankowalne.

Otworzyliśmy jedno z najnowocześniejszych w samorządach centrum cyberbezpieczeństwa, które współpracuje z Urzędem Wojewódzkim i zajmuje się m.in spółkami miejskimi. Mamy kilka cyberataków tygodniowo i to centrum im zapobiega (…) Zidentyfikowaliśmy miejsca, w których ludzie mogą się ukryć (…) Powstał ośrodek debaty międzyregionalnej, który prowadzi debaty o tym, jak przeciwdziałać dezinformacji (…) W przyszłym roku rozpoczniemy plan edukacji mieszkańców w zakresie bezpieczeństwa i reagowania na dezinformację.

Musimy się słuchać. Z potrzeb w małych wydziałach lub małych urzędach bierze się największa wiedza. Otwartość do spotkania z ludźmi i oswojenia strachu. Przełamywanie strachu wśród pracowników będzie tym pierwszym krokiem.
Strategia o słuchaniu może okazać się lepsza niż mówienie „wdrażamy!”

W samorządach AI nie zabierze pracy, bo jest bardzo dużo spraw rozpatrywanych indywidualnie. AI tylko poprawi komfort pracy.

Krytyczne myślenie szeroko rozumiane. Problem jest w tym, że ludzie wychowani analogowo, mają dużo większe rozumienie tego, co chcą uzyskać.
Osoby, które nauczyły się dobrze komunikować z AI, dobrze komunikują się również z innymi ludźmi.

Media samorządowe są nie tylko do tego, żeby informować o tym, co się wydarzyło, ale też o planowanych zmianach (…) Zlecanie agencji marketingowej komunikacji z mieszkańcami jest błędem – ktoś obcy będzie informował o tym, co dotyczy nas. To się nie uda.

W mediach samorządowych pojawiają się czasem treści propagandowe, włodarze za bardzo się eksponują, ogłaszają swoje sukcesy. Czasem prowokuje to do pojawiania się hejtu. Trzeba dobrze treści przygotowywać, tak, żeby mieszkańcy czuli, że jest to dla nich.

W social mediach musimy szybko zareagować na dezinformację, a media tradycyjne mogą być naszym sojusznikiem, żeby pewne postawy społeczne utrwalać. Tam może być głos ekspertów, który np. tłumaczy dlaczego profilaktyka jest istotna.

Analizując raporty finansowe, widzimy, że ten sektor [ciepłowniczy] jest od kilku lat mocno nierentowny. Chociaż istnieją przykłady rentownych jednostek, generalnie musimy zastanowić się, co zrobić z tymi aktywami i sieciami ciepłowniczymi.

Wymaga się od nas podpisania oświadczenia, że gaz jest paliwem przejściowym i że docelowo będą stosowane biopaliwa. [...] Czy jednak w 2035 roku będą istniały warunki cenowe i fizyczne dla biopaliwa w polskiej sieci gazowniczej? Tego nie wiem. Dziś prawdopodobieństwo mogę ocenić na 0 lub 99%. Mimo tej niepewności, jestem zobowiązany do podpisania takiego dokumentu.

Tutaj wchodzi ta elastyczność sektora ciepłowniczego, który ma bardzo duży potencjał do zagospodarowywania nadwyżek energii. Można myśleć o pompach ciepła, magazynach energii, kotłach elektrodowych, i takie kompleksowe myślenie jest niezbędne.

W momencie, w którym do gry wchodzą nie merytoryczne elementy [np. polityczne lub administracyjne decyzje], to finansowanie staje się trudniejsze. Największym wyzwaniem wydaje się przewidywalność przepływów finansowych (cash flow), które niósłby ze sobą taki projekt modernizacji.

W Kuopio w Finlandii, miasto rozpoczęło wszystkie badania lokalizacyjne i środowiskowe, ale co najistotniejsze, rozpoczęli rozmowy z lokalną społecznością. Ankieta pokazała, że ponad 75% respondentów powiedziało, że energetyka jądrowa jest dobrym rozwiązaniem dla ciepła systemowego i nie mają problemu z tym, że reaktor jest w ich okolicy.

Samorządy łączy z Lasami Państwowymi troska o środowisko (…) Wśród mieszkańców rośnie troska o środowisko, a mieszkańcy nie rozróżniają, czy jest to las komunalny, czy państwowy.

W lasach społecznych pozyskujemy drewno tylko tam, gdzie drzewa zagrażają bezpieczeństwu obywateli. Myślimy tam o zmianach stanów gatunkowych na gatunki odporne klimatycznie (…) Obecny system prawny w nielicznych przypadkach pozwala na przekazywanie lasów samorządom, ale można to zmieniać (…) Jesteśmy otwarci na dyskusję o podatku leśnym.

Nie do końca jasne procedury. Z tym samym kompletem dokumentów można zarejestrować samochód w Zielonej Górze, ale w Poznaniu już nie. Mieszkaniec jest integratorem, który przychodzi z dokumentami między wydziałami. Prostota jako wykładnia tego czy urząd działa, czy nie.

Procedury frustrują, długotrwałe kolejki, brak empatii. Idealna obsługa, cyfryzacja trzeba znaleźć kogoś, komu się chce zmieniać, możliwości zmiany, wizja procedur, apotem w dalszym kroku myślę o tym, jak cyfryzować – obieg dokumentów, korzystać z aplikacji i stwarzać wygodne płatności. Człowiek przede wszystkim

Wszystkie urzędy w Polsce (znakomita większość) udostępnia formę płatności bezgotówkowych. Procedury nie zostały jeszcze wszędzie zmienione, ale coraz częściej urzędy myślą o tym, aby mieszańców nie zapraszać do urzędu bez potrzeby.

Polska jest liderem w Europie w zakresie wdrażania cyfrowego portfela tożsamości. Każdy z nas powinien być dumny, że w Polsce jest blisko 10 mln osób, która korzysta z tej aplikacji. Za pomocą aplikacji można na przykład umówić wizytę w ZUSie, czy otrzymać e-receptę.

Pierwszy wniosek z naszej dyskusji to to, że zintegrowane podejście do bezpieczeństwa klimatycznego i energetycznego jest kluczem do odporności państwa. Drugi wniosek -osiągnięcie odporności klimatycznej wymaga inwestycji w innowacje, edukację i partnerstwa lokalne. Kolejny wniosek to to, że transformacja energetyczna to nie tylko wyzwanie technologiczne, ale także społeczne i pokoleniowe. I budowanie tej świadomości jest na pewno bardzo ważne.

24 lutego 2022 roku w ciągu dwóch czy trzech tygodni zdecydowaliśmy, że będziemy mieli w Polsce energię atomową. Wcześniej przez 15 lat budowaliśmy elektrownię atomową, tylko nikt nie wiedział, gdzie ona będzie. Tymczasem wystarczyły rosyjskie armaty, żebyśmy sobie uświadomili, że nasze działania w kierunku zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego nie były wystarczające. Tak naprawdę to dopiero pod naporem rosyjskiej armii zaczęliśmy odkrywać jakie to ważne. Jak by wyglądała nasza niezależność energetyczna, gdybyśmy wcześniej zaczęli nasze działania adaptacyjne i na przykład zrezygnowali z rosyjskiego węgla 10 lat wcześniej?

Zawsze namawiam samorządowców, jak również miejskie wodociągi, żeby włączały się w pisanie planu mikroretencji, bo to działa jak naczynia połączone. Przygotowanie zbiorników bezodpływowych spowoduje, że jednak woda będzie zatrzymywana w naszym terenie. Co najważniejsze, z unijnych funduszy jest możliwość dofinansowania do 85% w Polsce wschodniej i do 80% pozostałych części kraju.

Często mówi się, że młodzi ludzie czegoś nie zrozumieją. Że tematy ekologii społeczeństwa nie dotyczą, bo szary Kowalskiej w uproszczeniu nie zrozumie tego, co jest trudne. Ale tak naprawdę nie ma wiedzy, której nie można byłoby wytłumaczyć w sposób prosty. Instytucje powinny wprowadzać język, który jest przystępny dla odbiorcy, żebyśmy zobaczyli strategię. Bardzo pomoże edukacja oddolna czyli edukacja odbiorców, klientów. Należy przede wszystkim położyć nacisk na naukę. Nie na finanse, nie jakieś własne ekostandardy, tylko na naukę. Nauka powinna mieć pierwszeństwo, jeśli mówimy o zmianie klimatu i ochronie środowiska, ponieważ to właśnie nauka daje nam najwięcej prawdziwych informacji.

Jako Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska będziemy wspierać wszelkie działania związane z małymi projektami, po to żeby w mniejszych miastach i gminach czy na terenach rolniczych wspierać właśnie retencję wody i edukować mieszkańców.

Indeks samorządności to takie narzędzie badawcze, które podzielone na trzy segmenty, bada polityczną społeczną oraz finansową siłę jednostek samorządów terytorialnego. Z analiz przeprowadzonych przez nas dla Fundacji Batorego w ramach Indeksu samorządności za rok 2024 wynika że samorządność ma się troszeczkę lepiej niż to było w 2023 roku. W 2023 roku indeks wynosił 47,79 punktów w skali 100 punktowej. W kolejnym roku drgnął o 4,7 punkta plasując się na poziomie powyżej 52 punktów na 100. Kiedy rozpoczynaliśmy analizę siły samorządów w Polsce w 2014 indeks plasował się na wysokości 73 punktów. Oznacza to, że ten proces recentralizacji został faktycznie zatrzymany, natomiast nadal mamy sporo do odrobienia.